Τί είναι η Ορθορεξία; Τί χρειάζεται να ξέρετε; Πρόκειται για νέα τάση ή διαταραχή;

Τί είναι η Ορθορεξία; Τί χρειάζεται να ξέρετε; Πρόκειται για νέα τάση ή διαταραχή;

Επιλέγετε μόνο τρόφιμα με την ένδειξη «καθαρά» ή «όλα φυσικά»; Ή, έχετε παραλείψει ένα γεύμα με φίλους επειδή το μενού δεν ήταν "υγιεινό"; Έχετε διαπιστώσει ότι το μυαλό σας βρίσκεται συνεχώς στο φαγητό; Πρόκειται για μια ενασχόληση αναφορικά με το επόμενο γεύμα σας ή μήπως παρακολουθείτε ακόμα και στα social συνεχώς ομάδες που επικεντρώνονται σε αυτό;

Αν και δεν βλάπτει η επιλογή θρεπτικών τροφών ή η ενασχόληση με διατροφικές συνήθειες που προάγουν τις βασικές λειτουργίες του σώματός μας, μπορεί να αποδειχθεί επιβλαβές όταν η ακαμψία αυτών των επιλογών γίνει τόσο ακραία, ώστε να διακυβεύεται η ψυχική και σωματική ευεξία ενός ατόμου. Όταν η επιλογή του φαγητού καθοδηγείται αποκλειστικά από την «καθαρότητα» έναντι της ευχαρίστησης, μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε μη λειτουργικές συμπεριφορές στην καθημερινότητά του.

Τι είναι η όμως τελικά η ορθορεξία;

Ο όρος “ορθορεξία¨ περιγράφηκε πρώτη φορά από τον Steven Bratman, το 1997, στο βιβλίο του «Health Food Junkies». Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) δεν ταξινομεί την ορθορεξία ως ξεχωριστή διατροφική διαταραχή, όπως η ψυχογενής ανορεξία. Αυτο φαίνεται να συμβαίνει λόγω της δυσκολίας διαφοροποίησης μεταξύ αυτών που θεωρούνται υγιεινές διατροφικές πρακτικές ή δυσπροσαρμοστικές διατροφικές συμπεριφορές.

Πώς προέκυψε όμως ο όρος “ορθορεξία”;

Ο όρος ορθορεξία προέρχεται από την ελληνική λέξη ορθός που σημαίνει σωστός και όρεξη. Χαρακτηρίζεται από παθολογική εμμονή για βιολογικά «καθαρή» ή σωστή, υγιεινή τροφή η οποία οδηγεί σε σημαντικούς διατροφικούς περιορισμούς. Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι η αποφυγή –σε επίπεδο ψυχαναγκασμού- των «ανθυγιεινών» τροφίμων, όπως η ζάχαρη, αλάτι, καφείνη, το αλκοόλ, τα γλυκίσματα, τα τηγανητά, σιτάρι, ζωικό λίπος, σόγια, καλαμπόκι, γαλακτοκομικά.

Ένα άτομο με ορθορεξία μπορεί να ακολουθήσει μια αυστηρή δίαιτα που περιλαμβάνει μόνο «καθαρά» ή «αγνά» τρόφιμα, όπως φρούτα και λαχανικά βιολογικής καλλιέργειας. Η εμμονή με την καθαρή διατροφή μπορεί να είναι επιζήμια για το άτομο. Αυτοί οι αυστηροί κανόνες για το φαγητό μπορεί να οδηγήσουν σε κοινωνική απομόνωση, υποσιτισμό και ψυχική δυσφορία.

Είναι σημαντικό η κοινωνία μας και η κουλτούρα της διατροφής να μην επαινούν τον περιορισμό και θεωρούν την ακαμψία ως «αυτοπειθαρχία», ώστε να μη δημιουργείται αυτή η σύγχυση. Ανεξάρτητα από τα διαγνωστικά κριτήρια, κάθε φορά που οι σκέψεις ή οι συμπεριφορές γύρω από το φαγητό αρχίζουν να ελέγχουν πτυχές της ζωής σας, είναι ένδειξη πως ίσως χρειάζεστε βοήθεια από κάποιον ειδικό.

Πιθανά σημάδια ορθορεξίας

Καταναγκαστικός έλεγχος των συστατικών και των διατροφικών ετικετών
Αυξημένη ανησυχία για την ποιότητα ή τα οφέλη για την υγεία των συστατικών/τροφών
Εξάλειψη συγκεκριμένων τροφών ή ολόκληρων ομάδων τροφίμων εάν δεν θεωρούνται «υγιεινά»
Αδυναμία φαγητού ή αυξημένη αγωνία όταν τρώτε τρόφιμα που δεν θεωρούνται «αγνά», «καθαρά» ή «υγιεινά»
Ασυνήθιστο ενδιαφέρον για το τι τρώνε οι άλλοι και αισθήματα κριτικής για άλλους που δεν τρώνε παρόμοια με εσάς
Απασχόληση και ώρες που αφιερώνονται στη σκέψη για το φαγητό (ανησυχία για το επόμενο γεύμα, πώς προετοιμάζονται τα γεύματα, διαβάζοντας ιστολόγια ή βιβλία για τη διατροφή κ.λπ.)
Το στρες ή το άγχος είναι παρόν όταν δεν υπάρχουν «ασφαλή» τρόφιμα ή δεν μπορείτε να τα προετοιμάσετε μόνοι σας
Εμμονική παρακολούθηση περιεχομένου «ευεξίας»/«υγείας».
Ανησυχίες για την εικόνα του σώματος μπορεί να υπάρχουν ή να μην υπάρχουν
Η ορθορεξία μπορεί εύκολα να περάσει απαρατήρητη, καθώς η κουλτούρα της διατροφής θεωρεί ότι αρκετές από τις παραπάνω συμπεριφορές είναι απλώς «να ζεις έναν υγιεινό τρόπο ζωής».

Διατροφική κουλτούρα & Διατροφικές Διαταραχές

Η διατροφική κουλτούρα είναι συγχυτική. Μας λέει ότι υπάρχει ένας «σωστός» και «λάθος» τρόπος να φάμε. Ομαλοποιεί συμπεριφορές διατροφικών διαταραχών όπως περιορισμό ή υπερβολική άσκηση. Μας λέει ότι ένα λεπτό σώμα είναι η επιτομή της υγείας. Από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι τους διαδρόμους του παντοπωλείου, ακόμη και σε περιστασιακή συνομιλία με φίλους σχετικά με την πιο πρόσφατη «υπερτροφή» ή τη δίαιτα της μόδας, αυτά τα τοξικά μηνύματα εισχωρούν σε κάθε πτυχή της ζωής μας και μπορεί να είναι δύσκολη η πλοήγηση.

Αποκατάσταση Ορθορεξίας & Διατροφικής Διαταραχής

Ως αποτέλεσμα αυτών των μηνυμάτων και των κοινωνικών προσδοκιών, είναι κατανοητό ότι η διαφοροποίηση μεταξύ μιας διατροφικής διαταραχής και της ευαισθητοποίησης για την υγεία μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Ο στόχος οποιασδήποτε αποκατάστασης μη λειτουργικής διατροφικής συμπεριφοράς είναι η δημιουργία ευελιξίας, ώστε να ξαναβρείτε τη χαρά και την ευχαρίστηση στο φαγητό. Για να τιμήσετε τόσο τους γευστικούς κάλυκες όσο και την υγεία σας. Κανένα φαγητό ή ένα μόνο γεύμα δεν πρόκειται να έχει επιζήμιο αντίκτυπο στην υγεία σας. Ωστόσο, το να τηρείτε αυστηρούς κανόνες, να θεωρείτε τα τρόφιμα «καλά» ή «κακά» και να στερείτε τον εαυτό μας από τις ικανοποιητικές εμπειρίες που μπορεί να σας προσφέρει το φαγητό μπορεί και θα είναι επιζήμιο.

Όταν η γραμμή μεταξύ υγείας και διατροφικής διαταραχής γίνεται θολή, κάντε ένα βήμα πίσω και αναρωτηθείτε:

Ποια είναι η θέση του διαιτολόγου και του ειδικού ψυχικής υγείας;

Ο διαιτολόγος αναλαμβάνει τη διατροφική επανεκπαίδευση του ορθορεξικού στο τι είναι υγιεινό, θρεπτικό και ασφαλές, και την ρύθμιση των βιολογικών του ανισορροπιών ενώ ο ειδικός ψυχικής υγείας θα βοηθήσει το άτομο να επαναπροσδιορίσει σκέψεις και συναισθήματα, να βρει τον προσανατολισμό του σε συμπεριφορές χωρίς ψυχαναγκασμούς και μέσα από την καλλιέργεια υγιών διαπροσωπικών ορίων να αποκτήσει αυτοπεποίθηση.

Journal Reference:

McComb, S.E & Mills, J.S. (2019) Orthorexia nervosa: A review of psychosocial risk factors. Appetite. doi.org/10.1016/j.appet.2019.05.005